سنگ غدد بزاقی چیست ؟

سنگ غدد بزاقی شایعترین اختلال در عملکرد غدد ترشح کننده بزاق است .در این حالت سنگ درون سیستم مجاری غدد بزاقی تشکیل میشود . شیوع این مشکل در مردان بیشتر از زنان است . در کودکان نادر است و حداقل سن بروز در اطفال 10 سالگی است . در 80% تا 90% از موارد غده تحت فکی و مجرای وارتون درگیر میشود . در غده پاروتید و مجرای استنسون حدود 10 تا 20 درصد و در غده زیر زبانی حدود 1% شیوع دارد .

جنس سنگها اغلب از کلسیم و فسفر است که در ترکیب با مواد آلی مثل گلیکوپروتئینها و موکوپلی ساکاریدها تشکیل میشوند . تشکیل سنگها به نظر ارتباطی با سطح کلسیم و فسفر خون ندارد . در بیماری نقرس که سطح اسید اوریک بالاست تشکیل سنگها با سطح سرمی اسید اوریک ارتباط دارد و جنس سنگها بیشتر از ترکیبات اسید اوریک است .

علایم و مشکلات بیماران مبتلا به سنگ غدد بزاقی :

اغلب بیماران با علایم التهاب عود کننده غدد بزاقی درگیر هستند .درد و تورم مکرر و حملات تکرار شونده عفونت حاد چرکی وجود دارد . در مورد در گیری غده تحت فکی اغلب غده درگیر در لمس دو دستی سفتی و وجود سنگ را نشان میدهد. گاهی سنگ در کف دهان در نزدیکی دهانه مجرای وارتون قابل رویت است . در مورد غده  بناگوشی یا پاروتید ممکن است سنگ در دهانه مجرای استنسون قابل رویت باشد . اگر سنگ در ابتدای مجرای استنسون درون بافت غده باشد در طی ماساژ دادن از ناحیه بناگوش ، جریان بزاق کاهش یافته یا قطع خواهد بود . درد و تورم همراه گرمی پوست ناحیه در موارد عفونت حاد دیده میشود .

(گاهی علامت اولیه سنگ غده بزاقی تحت فکی به شکل توده گردنی بروز می‌کند . جهت اطلاعات کاملتر به مبحث توده های گردن مراجعه نمایید)

علل شایعتر بودن سنگها در غده تحت فکی به شرح زیر است :

روشهای تشخیصی سنگ غدد بزاقی

از شرح حال و معاینه فیزیکی باید کمک گرفت . التهابات مکرر و درد و تورم در شرح حال بیماران وجود دارد . از سونو گرافی و سی تی اسکن یا MRI میتوان کمک گرفت .

درمان سنگ غدد بزاقی :

روش درمان به عوامل زیر ارتباط دارد :

• سایز سنگ
• تعداد سنگ
• محل قرار گیری
• شکل و جهت قرارگیری
• وجود یا عدم وجود انسداد مجرا
• تجربه و مهارت جراح

در تمام موارد در ابتدا باید در کاهش درد و التهاب و عفونت تلاش کرد . مایع درمانی بسیار مفید است . استفاده از ضد التهاب ها و آنتی بیو تیک میتواند مفید باشد . بسته به موارد ذکر شده در مورد سنگ تصمیم به درمان گرفته میشود . در مورد غده تحت فکی ،سنگهای نزدیک کف دهان شاید از طریق برش داخل دهانی و دوشیدن مجرای وارتون خارج شوند .سنگهای بزرگ و متعدد و گیر کرده که در ناف غده و یا پروگزیمال مجرا باشند نیاز به اقدامات جراحی از جمله برداشت غده از خارج دهان پیدا میکنند .

در مورد غده پاروتید روشهای پیچیده تری ممکن است نیاز شود چون برخلاف غده تحت فکی امکان دوشیدن مجرای استنسون و کمک به خروج سنگ با جریان بزاق کمتر می باشد زیرا این روش ممکن است به مجرای استنسون و بافت غده آسیب برساند . از روشهای داخل دهانی و درمانهای طبی و گاهی جراحی برای سنگهای غده بناگوشی میتوان کمک گرفت .
از روشهای جدید تر ، اندوسکوپی مجاری وارتون و استنسون غدد بزاقی است که به سیالواندوسکوپی معروف است و در درمان در موارد خاص استفاده میشود .

از سایر روشهای درمانی که در مراکز محدودی در جهان در دسترس می‌باشد استفاده از سنگ شکن است که بیشتر تحقیقاتی بوده و در همه جا در دسترس نیست .