گرفتگی صدا
Hoarseness
گرفتگی صدا چیست ؟
اصطلاح گرفتگی صدا به هرگونه تغییر در کیفیت صوت افراد گفته میشود . این تغییر میتواند در اثر هرگونه اختلالی در مسیر تولید صوت ایجاد شود ولی مساله اختصاصی نحوه عملکرد حنجره به عنوان اندام اصلی تولید صوت است .
تولید صوت به صورت ساده در طی سه مرحله پی در پی اتفاق میافتد . ابتدا ریه ها با حرکت هوا طی دم و بازدم ، نیروی محرک برای صوت را تولید میکنند. در مرحله بعد هوای ریه ها حین رد شدن از میان تارهای صوتی ، باعث ارتعاش آنها شده و فرکانسهای خاص صوتی تولید میکند .
در مرحله سوم ، صوت تولید شده توسط تارهای صوتی ، با عبور از حفره دهان و از بین دندانها و با حرکات لب ها و زبان تبدیل به صدای اختصاصی هر فرد میگردد .
واضح است که هر گونه اختلال در روند فوق باعث اختلال صوت خواهد شد.
علل گرفتگی صدا
علل خشونت یا گرفتگی صدا به شرح زیر است :
- عوامل عفونی و تحریکی و التهابی، وجود عفونت در حفره دهان و لوزه ها و زخم های مخاطی مثل آفتهای دهانی اهمیت دارد (جهت مطالعه به مقاله بزرگی لوزه ها و مقاله آفتهای دهانی مراجعه شود )
- بیماریهای سیستمیک و متابولیک
- بیماریهای عصبی و عضلانی
- توده های خوش خیم و بدخیم
- مصرف دخانیات و مواد مخدر و مشروبات الکلی
- رفلاکس اسید معده
ارزیابی بیماران مبتلا به گرفتگی صدا
هر بیماری که بیش از دو هفته خشونت صدا بدون توجیه خاص داشته باشد باید بررسی شود . در شرایط خاص حتی زودتر از این زمان نیز باید بررسی را مد نظر داشت .
در شرح حال و برخورد با بیماران دارای خشونت صدا باید سوالاتی مطرح کرد که به شرح زیر هستند :
- طول مدت گرفتگی صدا
- سن بیمار
- سابقه مصرف سیگار و الکل
- بیماریهای سیستمیک و متابولیک
- سابقه جراحی یا بیهوشی یا بستری در ICU
- سابقه ضربه به جلوی گردن
- استفاده مکرر و پرفشار از حنجره
- وجود تنگی نفس و اختلال در بلع یا بلع دردناک و خلط خونی و سرفه
- کاهش وزن زیاد و بی اشتهایی
- وجود علایم عصبی
- پریدن غذا یا مایعات به راه هوایی
- تشدید تدریجی علایم
- عدم جوابدهی به درمانهای معمول
- سابقه رفتارهای پرخطر جنسی و نقص ایمنی
در معاینه بیماران گردن ، حفره دهان و خصوصا حنجره نیاز به بررسی دقیق دارد . وجود توده گردن در بیماران دارای گرفتگی صدا بسیار مهم است (جهت مطالعه به مقاله توده گردن مراجعه شود.) لارنگوسکوپی به دو شکل مستقیم و غیر مستقیم روش اصلی بررسی حنجره است . بیماریهای زمینه ای و داروهای مصرفی باید مد نظر باشند . آزمایشات کلی و تصویربرداری در موارد لازم انجام خواهد شد .
زمان انجام لارنگوسکوپی در بیماران اکثرا ،مدت زمان سه ماه از شروع علایم است .در افرادی که شغلی مرتبط با استفاده مکرر از حنجره دارند مانند معلمان و خوانندگان ، حتی زودتر از سه ماه میتوان اقدام به لارنگوسکوپی کرد . در افراد با ریسک بالا مثل سیگاریها و الکلی ها و نوزادان این زمان حتی باید زودتر باشد تا در امر تشخیص و درمان تعلل نشود .
درمان گرفتگی صدا
بسته به عوامل مسبب ، نحوه درمان متفاوت است . قطع سیگار و الکل بسیار مهم است . عفونتهای ویروسی و رفلاکس اسید معده از شایعترین علل التهاب حنجره و خشونت صدا هستند . مصرف آب فراوان و پرهیز از استفاده شدید از حنجره بسیار مفید است . مرطوب نگه داشتن محیط و پرهیز از مصرف کافیین هم مفید است .
عفونتهای ناحیه نیاز به کاربرد به موقع آنتی بیوتیک دارد .کاربرد استروییدها باید به موقع و در موارد خاص استفاده شود و برای همه بیماران مفید نیست . داروهای آنتی رفلاکس در صورت قطعیت تشخیص تا 3 الی 4 ماه باید ادامه یابد . وجود رفلاکس اسید معده میتواند همچنین باعث بوی بد دهان شود (جهت مطالعه بیشتر به مقاله بوی بد دهان مراجعه شود). اگر در لارنگوسکوپی توده رویت شود باید اقدام به درمان اختصاصی از قبیل نمونه برداری و تصویر برداری کرد .
گفتار درمانی در مواردی کاربرد دارد . بیماریهای ریوی و عصبی عضلانی و سیستمیک باید کنترل شوند . در بیماران با سابقه جراحی تیرویید و یا بیهوشی قبلی احتمال آسیب حنجره بالاست . نوزادان با خشونت صدا باید از نظر مشکلات مادر زادی بررسی شوند.
در ترومای گردن احتمال آسیب به حنجره و پارگی یا فلج تارهای صوتی و دررفتگی مفاصل حنجره وجود دارد . در صورت وجود اختلالات هورمونی از قبیل کم کاری تیرویید یا پرکاری غده هیپوفیز و افزایش هورمون رشد مشاوره غدد نیاز است .
دکتر روحانگیز صفی خانی
جراح و متخصص گوش و حلق و بینی
دارای بورد تخصصی از دانشگاه تهران
عضو انجمن رینولوژی و جراحان سر و گردن