بویایی

حس بویایی در زندگی روزمره ما نقش مهمی دارد . از ایجاد احساس لذت از مواد غذایی مختلف تا رضایت از استشمام رایحه های دلپذیر عطرها و گلها متغیر است .
همچنین هشدار عوامل خطر ساز از قبیل آتش سوزی و یا مسمومیت با مواد مختلف شیمیایی نیز قابل ذکر است . این موضوع آن جایی بیشتر نمایان می شود که مسمومیت با مواد بدون بو از قبیل گاز مونواکسید کربن بسیار محتمل تر است در حالی که مسمومیت با سایر گازها و مواد شیمیایی به دلیل داشتن بوهای قابل حس توسط انسان بیشتر قابل پیشگیری هستند .

ناحیه گیرنده های بویایی:

ناحیه بویایی در انسان در عمق ۷ سانتی متری حفره بینی در سقف قرار گرفته و در هر سمت حدودا یک سانتی متر مربع وسعت دارد . این منطقه توسط سلولهای گیرنده پوشیده شده که مخاط بینی روی آن را احاطه می‌کند .این منطقه نزدیک به 50میلیون سلول گیرنده بویایی دارد .مژکهای سلولهای گیرنده بویایی درون لایه ای از مخاط با ضخامت حدود 60میکرو متر فرو رفته اند . این مخاط کار محافظت و پاکسازی و انتقال مولکولهای مواد بودار را انجام می دهد .

بدیهی است که هر گونه مشکلی در این مخاط پوشاننده ایجاد شود در احساس بویایی اثر عمده خواهد داشت .

عوامل موثر عملکرد بویایی:

درک بویایی در مواردی که فرد دچار به هم ریختگی سلامت روانی باشد دچار اختلال میگردد.

مشکلات کلینیکی در بویایی

در مبحث بویایی ترم هایی جهت توضیح مشکلات وجود دارد که در زیر به آنها میپردازیم .
۱- Anosmia
از دست دادن کامل حس بویایی
۲-Hyposmia
حس بویایی کاهش یافته
۳-Hyperosmia
افزایش حس بویایی
۴-Dysosmia و parosmia
پاسخ بویایی غیر طبیعی یا به ریخته

۵- Phantosmia
درک بویایی غیر طبیعی در حالی که محرک خارجی وجود ندارد .

علل عمده مشکلات بویایی

۱- بیماری‌های انسدادی بینی و سینوس

عواملی از قبیل پولیپها و تومورها ، تورم‌های مخاطی ، انسدادهای استخوانی از قبیل دفورمیتی های بینی و سپتوم ، مشکلات سینوس
با ایجاد مشکل در مسیر تنفسی درک بویایی را کاهش می دهند .

۲- عفونتهای تنفسی فوقانی

در طی عفونتهای ویروسی اگر عامل انسدادی مخاطی باعث اشکال بویایی شود خود به خود بعد از مدت کوتاهی
با بهبود سایر علایم درک بویایی نیز بهتر خواهد شد .
نگرانی عمده در مورد انواعی از کاهش بویایی است که در اثر انسداد مخاطی نبوده و ثانویه به تخریب شدن سلولهای گیرنده بویایی در اثر ویروسها رخ می دهد و احتمال بهبودی کمی داشته و در خانم‌ها شایعتر است .شاید در یک سوم بیماران با گذشت زمان بهبودی رخ دهد .

۳-ضربه به سر

از عوامل کاهش بویایی ضربات وارده به سر است که متاسفانه تنها در حدود 10درصد بیماران شانس بهبودی دارند .

۴-دمانس و افزایش سن

روند پیری و دمانس از عوامل کاهش بویایی هستند

۵-اختلالات مادرزادی

۶-تماس با مواد سمی

فرمالین و دود سیگار در مطالعات از عوامل کاهش بویایی محسوب می‌شوند

۷-بیماری‌های روانی و صرع

۸- بیماری ایدز

۹-تومورهای داخل بینی و داخل مغزی

۱۰-داروها و اعمال جراحی بینی و حنجره و قاعده جمجمه

۱۱- عوامل ناشناخته

بررسی های تشخیصی

۱- شرح حال و سابقه پزشکی

گرفتن شرح حال دقیق از بیماران در تشخیص بسیار اهمیت دارد .
آگاهی از نحوه بروز مشکل بویایی و طول مدت زمان رخداد عارضه بسیار کمک کننده است . سابقه تروما به سر
و وجود عفونت تنفسی فوقانی و عمل جراحی سینوس و بینی یا مغز و اعصاب در سابقه بیماران بسیار باید مد نظر باشد . سابقه بیماری ها و مصرف داروها حتما در شرح حال پرسیده شود .

۲- معاینه فیزیکی دقیق

در طی معاینه به مسیر بینی و اختلالات آن باید توجه شود . اندوسکوپی تشخیصی بینی و سینوس بسیار کمک کننده است .

۳- روش‌های تصویر برداری

از CT اسکن و MRI جهت بررسی حفره نازال و سینوسها و مغز می توان کمک گرفت .امکان تشخیص تنگی های فیزیکی در اثر انحراف سپتوم و تومورهای بینی و سینوس و حفره کرانیال از این طریق وجود دارد .

۴- تست‌های ارزیابی بویایی

با کمک این تست‌ها دقت و قدرت بویایی سنجیده می‌شود و شامل روش‌های متفاوتی است.

۵- تست‌های آزمایشگاهی

جهت بررسی بیماری‌های سیستمیک از قبیل مشکلات تیرویید و یا اختلالات خونی و هورمونی قابل کاربرد است.