اختلال عملکرد شیپور استاش در گوش
Eustachian Tube Dysfunction
شیپور استاش مسیر باریک مخاطی است که بین فضای گوش میانی و قسمت فوقانی حلق ارتباط برقرار میکند . این مسیر کار تعادل فشار گوش میانی و کمک به تخلیه ترشحات آن را به عهده دارد . این مسیر در حالت عادی بسته است و تنها در سه حالت باز میشود. در زمان جویدن ، بلعیدن و خمیازه کشیدن مسیر باز میشود و کار تعادل فشار را انجام میدهد . در افرادی که رژیم های شدید جهت لاغری میگیرند و افراد دچار اختلالات عصبی و عضلانی مسیر شیپور استاش ممکن است در مواقع زیادی باز بماند و باعث ایجاد اختلال شود .
انسداد مسیر این مجرا میتواند منجر به مشکلاتی گردد که بسیار شایع بوده و از علل مراجعه مکرر بیماران به کلینیک های گوش و حلق و بینی است .
علل عمده انسداد شیپور استاش
- عفونتهای تنفسی فوقانی و سرماخوردگی های ویروسی
- آلرژی های تنفسی ( به مقاله رینیت آلرژیک مراجعه شود )
- بزرگی لوزه سوم ( به مقاله بزرگی لوزه ها مراجعه شود )
- توده های نازوفارنکس و گوش میانی
- سینوزیت و رینیت و انسداد بینی ( به مقالات سینوزیت و مقاله رینیت آلرژیک و مقاله انسداد بینی مراجعه شود )
- تغییرات فشار محیط در اثر پرواز یا کوهنوردی یا غواصی و یا رانندگی و سوار شدن به آسانسور های سریع
علایم اختلال عملکرد شیپور استاش
در صورت انسداد مسیر یکسری مشکلات برای افراد رخ میدهد که به شرح زیر است :
- درد گوش ها ( به مقاله گوش درد مراجعه شود )
- وزوز گوش ( به مقاله وزوز گوش مراجعه شود )
- کاهش شنوایی ( به مقاله کاهش شنوایی مراجعه شود )
- شنیدن صدای کلیک یا باز و بسته شدن در گوش ها
- احساس پری و فشار در گوش
- سرگیجه و عدم تعادل در برخی موارد ( به مقاله سرگیجه مراجعه شود )
- تجمع مایع و عفونت گوش میانی و آسیب پرده گوش و استخوانچه ها در موارد طولانی ( به مقاله عفونت گوش میانی مراجعه شود )
در مواردی که مسیر شیپور استاش به شکل غیر طبیعی باز میماند علایم دیگری رخ میدهد از جمله :
- پیچیدن صدای بیمار در گوش خودش یا اصطلاحا اتوفونی
- اختلال شنوایی و شنیدن صدای های غیر عادی
- احساس سبکی سر و عدم تعادل
- برگشت ترشحات نازوفارنکس به گوش میانی
- احساس پری در گوش ها
ریسک فاکتورهایی اختلال عملکرد شیپور استاش
- چاقی
- کاهش وزن شدید
- مصرف سیگار و مواد مخدر استنشاقی
- سابقه آلرژی و سینوزیت و رینیت و انحراف بینی ( به مقاله انحراف تیغه بینی مراجعه شود )
- کودکان و نوزادان
- وجود اختلالات کروموزومی و ساختاری در چهره مثل سندرم داون و شکاف کام
- افرادی که تغییرات دایمی در فشار محیط دارند مثل خلبانان و غواصان و کوهنوردان و خدمه کشتی ها
ارزیابی و تشخیص اختلال عملکرد شیپور استاش
در شرح حال باید به عوامل زمینه ساز و ریسک فاکتورها توجه کرد . سن و شغل بیماران مهم است . در معاینه تغییرات پرده گوشها و شکایات بیماران از نظر شنوایی باید بررسی شود ، انجام سنجش شنوایی و تمپانومتری مفید است . بینی و نازوفارنکس باید دقیق معاینه شود. در صورت شک به هرگونه مورد غیر طبیعی در بینی و سینوس و نازوفارنکس
بهتر است سی تی اسکن بینی و سینوس انجام شود .
در کودکان بررسی لوزه سوم اهمیت دارد . وجود شکاف کام باید بررسی شود .نحوه تغذیه کودکان مهم است و هرگونه مصرف مایعات در حالت دراز کشیده به تشدید اختلال عملکرد شیپور استاش منجر میشود . وجود رفلاکس اسید معده یک عامل تشدید کننده خصوصا در کودکان است . اختلالات مادرزادی و ناهنجاریهای ژنتیکی در کودکان میتواند زمینه ساز این مشکل باشد از جمله این بیماریها سندرم داون و سایر اختلالات کروموزومی و عصبی و عضلانی است که منجر به اختلال عملکرد شیپور استاش میشود .
درمان اختلال عملکرد شیپور استاش
موارد خفیف در اغلب مواقع بدون درمان بهبود می یابد . استفاده از روشهای ساده مثل جویدن آدامس و مکیدن آب نبات و خمیازه کشیدن و باد کردن گوشها با دهان بسته مفید است . کاربرد داروهایی از قبیل آنتی هیستامینهای و اسپری های ضد احتقان بینی میتواند مفید باشد . مصرف آنتی بیوتیک ها و اسپری های کورتون در مواقع خاص و با نظر پزشک متخصص باید انجام شود . در صورت طول کشیدن مشکل بیش از دو هفته و عدم رفع آن با درمانهای معمول بررسی ها و اقدامات تکمیلی بیشتری نیاز است . جهت جلوگیری از رخداد اسیبهای دراز مدت در پرده گوش و استخوانچه ها در موارد مزمن ، از لوله های تهویه ای یا VT کمک میگیرند . هرگونه توده در نازوفارنکس خصوصا لوزه سوم در کودکان باید برداشته شود . سینوزیت و رینیت و پولیپ های بینی و انحراف بینی نیاز به درمان اختصاصی دارند .
از فشارهای مثبت در موارد خاص جهت باز کردن مسیر شیپور استاش کمک میگیرند . درمان رفلاکس اسید معده و تصحیح روش تغذیه کودکان مهم است .سیگار و مواد مخدر استنشاقی باید ترک شود . شستشوی مکرر بینی و حلق با سرم نمکی بسیار توصیه میشود . رفع تغییرات فشار محیط باید مد نظر باشد . موم های محافظ گوش توصیه نميشود و اثر اثبات شده ای ندارد .
دکتر روحانگیز صفی خانی
جراح و متخصص گوش و حلق و بینی
دارای بورد تخصصی از دانشگاه تهران
عضو انجمن رینولوژی و جراحان سر و گردن