اجسام خارجی
Foreign Bodies
گیر کردن اجسام خارجی در مناطق مختلف از جمله گوش ، حلق ، بینی ، راه هوایی و مری از اورژانس های رشته گوش و حلق و بینی است . این مشکل بسته به مکان درگیری ، در سنین مختلف ممکن است رخ دهد . در رده سنی کودکان ، با توجه به عدم آگاهی ، این مشکل اکثرا توسط خود کودک ایجاد میشود و میتواند به حوادث خطرناک و غیر قابل جبران منجر شود .در افرادی که بیماریهای اعصاب و روان دارند و دچار فراموشی یا کهولت شدید سن هستند ، و در عقب ماندگان ذهنی هم امکان رخداد دارد.
مکان های باقی ماندن اجسام خارجی
کانال گوشها ، حفرات بینی ، حلق و نازوفارنکس ، راه های هوایی و ریه ها ، مری و مسیر گوارش ، شایعترین مکانهایی هستند که اجسام خارجی میتوانند در آنها گیر کنند .
از جمله اجسام خارجی که شیوع بیشتری دارند میتوان به موارد زیر اشاره کرد :
- نوک پنبه ای گوش پاکن
- دستمال کاغذی
- انواع سکه ها
- دانه ها و هسته میوه ها
- قطعات جداشده سمعک ها
- قطعات الکترونیکی
- قطعات اسباب بازی
- استخوان و تیغ ماهی
- قطعات غذا و میوه ها و آجیل ها
- حبوبات و دکمه ها و مهره ها
- انواع باطری های کوچک
- لوازم تحریر مثل پاکن
- شن و ماسه و سنگ ریزه ها و شیشه
- داروها به شکل قرص و کپسول
- سنجاق و سوزن و انواع میخهای ریز
ارزیابی بیماران با سابقه وجود اجسام خارجی
در برخورد اولیه با بیماران باید به دقت در مورد روند رخداد مشکل ،سوال کرد .
اغلب کودکان ، در فاصله سنین قبل از دبستان اقدام به قرار دادن اجسام خارجی در گوش و بینی میکنند . در کودکان سنین پایینتر امکان ورود اجسام خارجی به راه هوایی بیشتر است . خوردن اجسام نامعقول و غیر خوراکی ، در بین افراد با عقب ماندگي ذهنی و کسانی که اختلال روحی دارند و اقدام به خودکشی میکنند بیشتر دیده میشود . در حین پاک کردن گوشها ، ممکن است سر گوش پاکن جدا شده و در کانال گوش گیر نماید .افرادی که مشکلات بلع دارند ، بیشتر دچار گیر کردن اجسام خارجی در حلق و مری میشوند ( جهت مطالعه به مقاله اختلال بلع مراجعه شود )
در بیمارانی که دچار فراموشی هستند ، امکان رخداد این مشکلات بیشتر است .
کودکان اغلب در خفا و دور از چشم دیگران اقدام به گذاشتن اجسام خارجی میکنند و متاسفانه این کار تکرار میشود . ممکن است فرد کم شنوا در حین بررسی سمعک خود متوجه جدا شدن قطعه ای از آن و باقی ماندن ان قطعه در کانال گوش شود .
خیلی از شناگران پس از ورود به آبهای آزاد ،با شرح حال ورود شن و ماسه ساحل دریا ، مراجعه میکنند . کودکان در مهد کودک ها بسیار در خطر ورود اجسام خارجی به حفرات سر و ازجمله راه هوایی دارند . در افرادی که مسن هستند و تنها زندگی میکنند ، ورود جسم خارجی به راه هوایی میتواند عامل مرگ در اثر خفگی باشد .
معاینه و روش های تشخیصی اجسام خارجی
در مورد بینی و گوش ها با معاینه وجود اجسام خارجی مشخص میشود . ممکن است در اثر آسیب جسم خارجی ، پرده گوش سوراخ شده باشد و خونریزی در کانال رویت شود (جهت مطالعه بیشتر به مقاله پارگی پرده گوش مراجعه شود ) وجود جسم خارجی در گوش یکی از دلایل رخداد وزوز گوش و کاهش شنوایی است ( جهت مطالعه به مقاله های وزوز گوش و کاهش شنوایی مراجعه شود )
در بینی امکان رخداد اپیستاکسی یا خونریزی از بینی وجود دارد .
(جهت مطالعه به مقاله خونریزی بینی یا اپیستاکسی مراجعه شود )
ترشحات چرکی و بوی بد ممکن است وجود داشته باشد (جهت مطالعه بیشتر به مقاله بوی بد دهان مراجعه شود )
جسم خارجی بینی میتواند منجر به اختلال تهویه سینوس ها و رخداد سینوزیت گردد ( جهت مطالعه به مقاله سینوزیت مراجعه شود )
بیماران با جسم خارجی در راه هوایی با سابقه اسپیراسیون مراجعه میکنند و ممکن است حین مراجعه سرفه و گرفتگی صدا داشته باشند ( جهت مطالعه بیشتر به مقاله سرفه و مقاله گرفتگی صدا مراجعه شود )
معاینه ریه ها در این مورد ممکن است کاهش صداهای ریوی و تنفس صدا دار نشان دهد اما معاینه ممکن است نرمال باشد . در موارد شدید تنگی نفس و کبودی شدن بیمار وجود دارد . اجسام خارجی راه هوایی ممکن است در معاینه مستقیما قابل دیدن نباشند .
در حلق جسم خارجی اغلب قابل رویت است . در نازوفارنکس با کمک آینه یا اندوسکوپی میتوان جسم خارجی را دید .
در مری رویت مستقیم جسم خارجی در حین معاینه امکان پذیر نیست و با کمک روشهای اندوسکوپی قابل انجام است .
در موارد جسم خارجی در مری بیمار با اختلال بلع مراجعه میکند ( جهت مطالعه به مقاله اختلال بلع مراجعه شود )
از روشهای تشخیصی زیر استفاده میشود : رادیو گرافی ، اندوسکوپی ، سی تی اسکن ، برونکوسکوپی
روش های درمانی در مورد اجسام خارجی
وجود جسم خارجی درمناطق مختلف توصیف شده ، ایجادکننده شرایط اورژانس میباشد و در اسرع وقت باید اقدام به خروج آنها کرد . باطری های ساعت و سایر باطری های کوچک گیر کرده ، تنها در عرض چند ساعت میتوانند باعث تخریب و سوراخ شدن بافت های ناحیه گردند . مشکلات تنفسی حاد به دنبال ورود اجسام خارجی به راههای هوایی ، اقدامات اورژانسی جهت احیا و بازگرداندن تنفس بیمار را میطلبد . پس از خارج کردن اجسام خارجی از نواحی درگیر ، پیگیری های درمانی جهت رفع عوارض احتمالی رخ داده ، ضروری است .
اگر اجسام خارجی گوش و حلق و بینی در شرایط مطب قابل خارج کردن باشند ، این کار بدون بیهوشی انجام پذیر است اما در مورد کودکان به دلیل عدم همکاری و احتمال جابجایی بیشتر جسم خارجی به درون حفرات ، گاهی نیازمند شرایط اتاق عمل و انجام بیهوشی است . خارج کردن اجسام خارجی راه هوایی و ریه ها و مری ، در شرایط اتاق عمل و با بیهوشی انجام پذیر است .
دکتر روحانگیز صفی خانی
جراح و متخصص گوش و حلق و بینی
دارای بورد تخصصی از دانشگاه تهران
عضو انجمن رینولوژی و جراحان سر و گردن